Werkbezoek Pastoraal Fonds aan Roemenië van 7 t/m 11 september 2023

De delegatie van het Pastoraal Fonds, dat een werkbezoek brengt aan Roemenië bestaat uit:
Rob Gerrits (voorzitter), Jan Lindhout (penningmeester) en Wim Kersbergen (lid en tevens tolk).
Dit verslag van het werkbezoek is opgesteld door Jan Lindhout.

Op donderdag 7 september vertrekken we om 9.00 uur vanaf Schiphol met het vliegtuig naar Budapest. We landen rond 11 uur op het vliegveld Budapest Ferihegy Airport. Na aankomst halen we de sleutel van onze huurauto op en rijden naar Tileagd in Roemenië, waar we om 18 uur plaatselijke tijd (1 uur later dan in Nederland) aankomen. We worden hartelijk ontvangen door dominee Szoboszlai Gaspar, István en zijn vrouw Edit. Als gebruikelijk worden we ontvangen met een glas palinka, gemaakt van de blauwe bessen die hij in zijn tuin teelt. Daarna gebruiken we gezamenlijk de avondmaaltijd.

Omdat het prachtig weer is en de temperatuur zeer aangenaam, praten we buiten in de tuin over van alles en nog wat met István en Edit. Eén van de onderwerpen is de armoede in Roemenië. We willen graag weten hoe het hiermee is gesteld omdat de armoede in Nederland ook zienderogen toeneemt.
István vertelt ons dat veel mensen in Roemenië armoede gewend zijn en daarom veel mensen hier relatief goed mee kunnen omgaan. De overheid helpt gelukkig ook een handje. Zo zijn er veel mensen die per dag niet meer elektriciteit gebruiken dan 100 KWh. Hiervoor hoeven de mensen  dan “slechts” € 0,15 (omgerekend) te betalen. Maar naarmate het gebruik toeneemt, wordt ook de prijs van elektriciteit hoger.  István vertelt dat mensen weinig elektriciteit gebruiken, omdat de mensen vaak geen wasmachine hebben of andere elektriciteit verslindende apparaten. Het wassen van kleding wordt in de dorpen vaak nog met de hand gedaan. Zo is er in de meeste dorpen, dus ook in Tileagd, nog steeds geen riolering en geen openbaar gasleidingnet. Het afvalwater komt dan veelal in een septic tank bij het huis, die periodiek door een bedrijf worden geleegd. Een bijkomend nadeel is wel, dat de septic tanks vaak lekken, waardoor de bodem vervuild wordt. Er zijn nu toch serieuze plannen om waterleiding en riolering aan te leggen. Dat dit inmiddels concreet is, zien we aan de graafwerkzaamheden langs de weg bij de kerk.
De huizenprijzen zijn, in vergelijking met Nederland, laag, maar een hypotheek is voor de meeste mensen niet of moeilijk te krijgen aangezien de rentes hier hoog zijn (10-12%)

Omdat de muggen ons inmiddels ook hebben gevonden, besluiten we daarom maar naar binnen en bijtijds naar bed te gaan.

Als we op de volgende ochtend (vrijdag 8 september) wakker worden, schijnt de zon en belooft het opnieuw een warme dag te worden. Op het programma staat om 09.00 uur een bezoek aan de middenschool. Aangekomen horen we dat de kinderen pas vanaf maandag 11 september van vakantie terugkeren op school. Dus we treffen alleen de directrice van de school, mevrouw Cornelia Popus en uiteraard ook Edit, echtgenote van de dominee, aan die ook onderwijzer is op deze school. Inmiddels meer dan 20 jaar. Mevrouw Popus is toevallig precies op deze dag jarig en ze viert ook haar naamdag. Haar naam is voluit Cornélia Maria Popus en in de orthodoxe kalender is 8 september de naamdag van iedereen die Maria heet. Dubbelfeest dus. Omdat mevrouw Popus alleen Roemeens spreekt moet er een extra vertaalslag worden gemaakt van Roemeens naar Hongaars en daarna in het Nederlands. Dat geeft de notulist, Jan, wat meer tijd en gelegenheid aantekeningen te maken.

In het gesprek horen we wat er gedaan is met het geld van de toegekende projecten a) maaltijden voor de kleuters op de kleuterschool en b) materiaal voor  schei- en natuurkundelokaal op de middenschool.

 De dames vertellen ook dat in dit schooljaar alle lokalen van de middenschool opnieuw worden ingericht met nieuwe meubels, laptops en digiborden. De gemeente heeft daarvoor een aanvraag ingediend bij  de staat en die is    inmiddels toegewezen. Bijzonder is dat voor verbruiksmateriaal (papier, schrijfmateriaal, natuurkunde materiaal) dan weer geen geld beschikbaar is. Verder horen we dat het oude schoolgebouw, gelegen naast de nieuwe kleuterschool, binnenkort zal worden afgebroken en dat daar een heel nieuw schoolgebouw voor de middenschool zal worden gebouwd. Kennelijk heeft de Roemeense Staat hier geld voor, wellicht ook met subsidie vanuit de EU in Brussel. In dit nieuwe schoolgebouw komen dan de kinderen t/m klas 5. Dit is voor kinderen (ca. 6 jaar) die na de kleuterschool naar de middenschool zijn gegaan. De kinderen van klas 6 t/m klas 8 blijven in het oude schoolgebouw.

Later bezoeken we ook de nieuwe kleuterschool, inmiddels alweer twee jaar in gebruik. De kleuterschool ziet er prachtig uit en een aantal leerkrachten die met voorbereidingen bezig zijn voor het komend schooljaar, zijn enthousiast. N.B. Als we terug zijn in Sassenheim ontvangen we foto’s van een klas van de kleuterschool. We nemen afscheid en vervolgen onze weg terug naar het SassenheimHuis.

In het SassenheimHuis hebben we een gesprek hebben met dominee Szoboszlai Gaspar, István.  Hij laat ons eerst de zonnepanelen zien die op het dak van het SassenheimHuis liggen.
Hij geeft ons een aantal foto’s van de werkzaamheden.

Binnen vertelt István dat de kerk in het dorp nog een stuk grond heeft van ongeveer 2300 m² wat ze dit jaar hopen te kunnen verkopen. Met de opbrengst van deze verkoop willen ze een nieuwe en efficiëntere verwarming in het SassenheimHuis aanleggen. Het verwarmingssysteem is gebaseerd op de techniek van airconditioning, maar dan omgekeerd. Dus niet om te koelen maar om te verwarmen. Zeer geschikt voor ruimtes die slecht af en toe verwarmd moeten worden.

Ook spreken we met de dominee over het laatste transport van hulpgoederen (voornamelijk kleding) in juli van dit jaar. We hebben namelijk gehoord dat de controles op goederen uit het westen zijn aangescherpt. Gelukkig hebben zich bij dit laatste transport geen problemen voorgedaan en is de kleding probleemloos bij de kerk afgeleverd.
De dominee vertelt ook dat de plaatselijke, maar ook de kerkelijke gemeente, aan het vergrijzen is. Er komen hier en daar wel bejaardenhuizen in de regio, maar die zijn echter meestal alleen betaalbaar voor de meer welgestelden in Roemenië.

Na de lunch bezoeken we het kindertehuis Kajántó Mária in Aleşd en hebben een goed gesprek met de directrice, mevrouw Balla Julia. Hier krijgen we te horen dat het aantal kinderen in het kindertehuis is afgenomen van 18 in 2022 (dit waren er ooit wel 24) naar 12 dit jaar. De reden hiervan is dat de overheid alleen vergoeding geeft aan dergelijke kindertehuizen wanneer er niet meer dan 12 kinderen zijn.
De vergoeding bedraagt Ron 1040 per kind per maand. Op jaarbasis is dit dan totaal Ron 150.000 (ongeveer € 30.000,-). Dit is echter lang niet voldoende om het financieel mogelijk te maken om het kindertehuis te runnen. Gelukkig krijgt het kindertehuis van een aantal sponsoren nog wat geld (zoals het Pastoraal Fonds). Ook houden ze viermaal per jaar een bazaar waar ook kleding (ook deels vanuit Sassenheim) wordt verkocht. Julia vertelt dat, wanneer de sponsoring weg zou vallen ze van de huidige reserves nog ongeveer 1,5 jaar zal kunnen bestaan. Ze is daarom bezig met andere fondsen aan te boren, maar ze stuit hierbij op de enorme administratieve doolhof van regels vanuit de overheid.

We spreken de hoop uit dat het allemaal niet zover zal komen en dat we ook de komende jaren het kindertehuis kunnen blijven helpen. Hierna maken we nog een klein rondje door het kindertehuis om naar de door ons gesponsorde nieuwe bedden en kasten te kijken.

Daarna nemen we afscheid  en vertrekken naar ons volgend gesprek, dat is met de huisarts in Tileagd, dr. Szilágyi Erzsébet.

Het gesprek verloopt in een ontspannen sfeer. De dokter vertelt wel dat ook hier de veranderde wetgeving leidt tot meer bureaucratie. Omdat we jaarlijks een vergoeding geven, vragen we of dit voldoende is. Ze zegt dat ze dit bedrag in twee maanden zou kunnen uitgeven. Ze gaat er echter zuinig mee om en probeert dan jaarrond patiënten enigszins te helpen om voor hen de kosten te drukken. We kunnen haar toezeggen dat we de jaarlijkse vergoeding enigszins kunnen verhogen, waar ze erg blij mee is. ’s Avonds gebruiken we een gezamenlijke maaltijd met de dokter, haar echtgenoot, haar zoon András, die cardioloog in Oradea is en dominee István en zijn vrouw Edit.

Op zaterdag staat een bezoek aan dominee Ruzsa, István in Bilghez op het programma. Onderweg worden we al gebeld door de dominee dat er nieuw asfalt op de weg in het dorp wordt aangebracht en dat we een stuk moeten wandelen. Dit blijkt geen gemakkelijke opgave. We moeten over hobbelige en smalle paadjes langs de weg lopen, die soms ook al met teer zijn bespoten. Na een kleine kilometer ploeteren bereiken we de pastorie van de familie Ruzsa waar we worden verwelkomd door dominee Ruzsa, István, zijn vrouw Emma en door dochter Kató. Kató woont weer thuis nadat ze haar werk als muziekdocente annex cantor in Debrecen in Hongarije heeft beëindigd. Nadat we een kopje koffie hebben gedronken beginnen we met de vragen door te nemen, die we ook al voorafgaand aan het bezoek hebben gestuurd. We krijgen te horen dat de zoon van de dominee ziek is en dat hij lijdt, na een soort beroerte, al meer dan een jaar aan hevige hoofdpijnen. De ziekte van de zoon beheerst het hele dagelijks leven en werk van het gezin en loopt als een rode draad door ons gesprek. Helaas kunnen we hierin niet zoveel betekenen als een kleine financiële eenmalige bijdrage voor de dure medicijnen. Na de lunch vertrekken we weer richting Tileagd.

Dominee Szoboszlai Gaspar István staat ons al op te wachten om ons mee te nemen op kerkepad. Er zijn in Tileagd (Mezőtelegd) verschillende kerken. Zo is er in een naburig dorp Tilecuş, een houten Orthodox kerk uit omstreeks het jaar 1700. Deze kerk is niet meer als zodanig in gebruik, maar wordt als monument gelukkig behouden. Naast deze houten kerk staat op hetzelfde terrein op zo’n 50 meter inmiddels een nieuwe, Orthodoxe kerk.

Omdat de koster van deze kerk niet aanwezig is, kunnen we helaas niet naar binnen. We rijden weer teug naar Tileagd en bezoeken het gebouw van de Pinkstergemeente, waarvan er nog één in het dorp is. Eén voor de rijken en één voor de armen, zo vertelt István ons.

We vervolgen de weg naar het nieuwe gebouw van de Orthodoxe kerk in Tileagd. Hier worden we door de Pastoor ontvangen en laat hij ons de kerk zien waarna we een glas limonade met elkaar drinken in een gemoedelijke sfeer.

 

We rijden hierna nog langs een recent gebouwde houten kerkje in het naburige dorp, Uilieacu de Cris.
Biserica Sfântul Ierarh Nicolae și Sfântul Arhidiacon Ștefan in Uilieacu de Cris
Op zondagmorgen bezoeken we de kerkdienst in de Reformatorische kerk, waarvan ds. Szoboszlai István de predikant is . Aan het eind van de dienst brengen we de groeten over aan de gehele gemeente namens de leden van het Pastoraal Fonds en de Protestantse gemeente in Sassenheim. We gedenken hierbij ook de recent overleden echtgenote van de oud-predikant, ds. Papp Benjamin. 
Na de kerstdienst drinken we samen met een aantal gemeenteleden een kopje koffie.
Aan het eind van de middag staat ons laatste gesprek op het programma, namelijk met de kerkenraad van de Reformatorisch kerk. Van de twaalf kerkenraadsleden zijn drie door omstandigheden verhinderd, maar de bespreking loopt in een constructieve en ontspannen sfeer.

Nadat we na afloop nog iets met elkaar eten (barbecue) gaan we bijtijds naar onze kamers en pakken we onze koffers in. De volgende morgen vertrekken om 07.00 uur (Roemeense tijd) met de huurauto richting Budapest. Aangekomen op het vliegveld leveren we eerst de huurauto in en lopen naar de vertrekhal. Hier wachten we op de melding dat we kunnen inchecken. Rond 16.45 uur landen we weer op Schiphol. We kijken terug op een goede reis, vruchtbare gesprekken en bezoeken.