Werkbezoek aan Roemenië van 19 september t/m 27 september 2009

Voorafgaande aan de reis wordt uitgebreid gediscussieerd over de manier van reizen tijdens dit werkbezoek aan Roemenië. Is het jarenlang vanzelfsprekend geweest om de hele afstand met een personenbus af te leggen; nu zijn er goedkopere en snellere mogelijkheden om (een deel van de reis) met het vliegtuig te maken. Met het vliegtuig gaan geeft echter wel de beperking dat weinig extra spullen zoals medicijnen, desinfecteermiddelen, presentjes (bloemenbollen, kaas, stroopwafels, speelgoed voor de kinderen) kunnen worden meegenomen. Er wordt daarom besloten om dit jaar weer/nog met de personenbus te gaan.

De delegatie van het Pastoraal Fonds bestaat dit keer uit 6 personen, vier dames (Tineke Braam, Marja Mantel, Rita Wijkhuizen als gast en Enikö de Bondt als tolk) en twee heren (Nico Broekhuizen en Henk Maat). De dames in het gezelschap gaan voor de eerste keer mee naar Roemenië. De reis begint op zaterdag 19 september 2009 (uitzonderlijk) vroeg om 04.00 uur. Na 14 uur te hebben gereden, ongeveer 1300 kilometer te hebben afgelegd en zonder noemenswaardige opstoppingen bereiken we het Hotel Paprika in Hegyeshalom bij de grens in Hongarije. De volgende dag rijden we eerst richting Budapest en nemen daarna een route richting Debrecen via de M0 en M3. Op deze manier kunnen wij heel lang op de autosnelweg blijven rijden. Vanaf Debrecen gaan we over tweebaanswegen richting Oradea. Dan is het nog zo’n twintig kilometer naar Tileagd. We komen, na 500 kilometer te hebben gereden, ’s middags om ongeveer half vier aan, dat Roemeense tijd half vijf, in Tileagd aan.
Het eerste dat we zien is een opgeknapt SassenheimHuis. Het SassenheimHuis heeft nieuwe kunststof ramen met dubbel glas gekregen. Tevens zijn de muren geïsoleerd en van een nieuwe stuclaag voorzien. De afvoeren en de zwarte vlekken van de gasgevelkachels zijn verdwenen, want er is binnen ook centrale verwarming aangelegd. We worden hartelijk ontvangen door ds. István Szoboszlai, zijn vrouw Edit en hun kinderen István jr. en Bogla. Onder genot van een kofje koffie praten we elkaar bij.

Maandag hebben weer eerst een gesprek met ds. István Szoboszlai. We spreken onder andere over het opknappen van het SassenheimHuis, de Vakantiebijbelweek, de opbrengst van de landerijen van de kerk (ca. 40 hectare), de contacten met ROTS, de verkoop van de opgestuurde kleding, de Engelse les en de bouw van een kapel op de begraafplaats. Met name de verkoop van tweedehandse kleding stagneert. Vooral omdat vanuit China goedkope en nieuwe kleding op de markt wordt gebracht. Jonge mensen willen wat kleding betreft met hun tijd en met de mode meegaan en komen daarom minder in de winkel bij de kerk. De oudere mensen zijn sneller tevreden.

Na ons gesprek met de dominee gaan we naar de kleuterschool. De inrichting van de kleuterschool ziet er fris en onderhouden uit. Door het plaatsen van een aantal nieuwe ramen in de oude (nu binnen) gevel is er veel meer licht in het lokaal gekomen. Ook de vloer in het lokaal is vernieuwd en er ligt een tapijt op met een stratenpatroon. De snoepjes en placemats met blauwe opdruk worden uitgedeeld. We lopen terug naar het SassenheimHuis.

Onderweg zien we dat de gevel van het gemeentehuis van Tileagd in zijn oorspronkelijk staat is teruggebracht. De verflagen zijn verwijderd. Ook het gebouw waarin het Gezondheidscentrum is gehuisvest staat in de steiger(s). De gevel wordt helemaal opgeknapt. De lagere school is ook helemaal opgeknapt. Vooral het monumentale bijgebouw lijkt een gedaantewisseling te hebben ondergaan. De muren zijn strak en van een heldere opvallende kleur voorzien. De kunststoframen zitten strak in de gevel en ook het dak zit er goed strak uit.

Na de lunch gaan we naar de Lagere school en horen dat ook het hoofdgebouw is geïsoleerd en opnieuw geverfd. De directrice laat ons het nieuwe toiletgebouw zien. Omdat in Tileagd nog steeds geen waterleidingsysteem is aangelegd bestaan in dit nieuwe toiletgebouw de toiletten uit gaten in de grond. Voor de leerkrachten is er wel een heus toilet (maar zonder water). In de toekomst hoopt men echte doorspoeltoiletten in het schoolgebouw te kunnen aanleggen.  De voorbereidingen voor de bouw ervan worden al getroffen. Maar hoe lang het gaat duren weet men niet. Er zijn twee vragen: de wens om een natuurkunde lokaal op te knappen en de wens om met een lagere school in Sassenheim via de e-mail te gaan corresponderen.

Daarna rijden we een rondje met onze personenbus door Tileagd om vervolgens om 17.00 uur bij het Gezondheidscentrum (dokter Erzsébet Szilágyi) voor de deur te staan. We laden zo’n 10 dozen van verschillende afmetingen uit, gevuld met medicijnen, desinfectiemateriaal, verbandmiddelen, Nutridrink, enz. De dokter is er heel erg blij mee. Via de computer wordt aan de hand van de chemische benaming van een medicijn nagegaan waartoe het medicijn dient (ze leest immers geen Nederlands). Als de juiste toepassing niet kan worden achterhaald dan pleegt ze overleg met de apotheek van het ziekenhuis in Oradea. Soms krijgt ze van ons namelijk medicijnen die in Roemenië alleen in of via een ziekenhuis worden verstrekt. Voor de eerste hulp heeft zij nu een mooie verscheidenheid aan medicijnen.

Dinsdagochtend gaat een deel van de delegatie naar het/de naast de kerk gelegen internaat/school voor jongeren met een verstandelijke beperking. De school wordt niet door het Pastoraal Fonds ondersteunt, maar door een organisatie in Zwitserland. Daarnaast hebben zij verschillende andere sponsoren. De school ziet er van binnen goed onderhouden uit. We worden door een Duits sprekende leerkracht rondgeleid. De rest van de delegatie gaat naar het voormalige predikantsechtpaar van de Reformatorische kerk, ds. Benjamin en Sarika Papp. Daar worden oude albums te voorschijn gehaald. We zien de familie Geldof in hun jongere jaren, diverse Sassenheimers die in de loop der jaren Tileagd hebben bezocht en de uitwisseling met de ROTS jongeren. Ondertussen wordt druiven uit eigen tuin genuttigd.

We gaan voor een beleefdheidsbezoek naar de burgemeester van Tileagd. Maar die laat zich, ondanks de gemaakte afspraak, niet zien. Na driekwartier stappen we in onze bus en rijden naar het gebouw (in aanbouw) waarin zich de bronpomp van het waterleidingsysteem bevindt. We zien geen activiteit rondom het gebouw. We vervolgen onze tocht via het stuwmeer, waar de hijskraan van de rails is gereden en in het stuwmeer is beland, naar de waterzuivering. Ook hier treffen we niemand aan en de waterzuivering werkt (tijdelijk?) ook niet.

Na de lunch rijden naar het Kindertehuis in Alesd, waar dr. Annemarie Sadler nog steeds de scepter zwaait. We krijgen te horen dat ze 1000 kg meel van de overheid heeft gekregen en vraagt ons of wij een oplossing weten om dit tot brood te verwerken. (N.B. In Sassenheim vragen we bij de bekende bakker Jan R. wat je er mee kunt doen: 18.000 broden bakken. Als het Kindertehuis dagelijks 6 broden gebruikt hebben zij genoeg voor ongeveer 8 jaar). Na de gebruikelijke rondleiding en de wederzijdse overhandiging van presentjes gaan we weer naar Tileagd.

‘s Avonds is er nog een gesprek met de Kerkenraad. De diaconale ondersteuning komt ter sprake. Een deel hiervan kan worden bekostigd uit de verkoop van de tweedehandse kleding. Maar dat blijkt inmiddels niet meer voldoende te zijn. Organisatorische maatregelen rondom de Stichting Sastel (waarin de winkel is ondergebracht) blijken noodzakelijk.
Opmerkelijk is te horen dat mensen die via de kerk diaconale hulp krijgen vanuit een extra bijdrage van het Pastoraal Fonds dit ook weer gedeeltelijk teruggeven aan de kerk. Deze mensen zijn zo dankbaar dat zij iets extra’s krijgen dat zij dit willen laten blijken door een gift. Op andere momenten konden zij namelijk niets geven!

Woensdagochtend vertrekken we vroeg naar Bilghez. Onderweg gaan we eerst even langs bij de burgemeester van de gemeente Nușfalău, waar Bilghez onder valt. Vorig jaar is namelijk gesproken over de overname van het drinkwaterleidingsysteem door de Gemeente. Daarna is het stil geworden. De Gemeente wil het drinkwaterleidingsysteem in Bilghez graag overnemen en koppelen aan het waterleidingsysteem van Nușfalău. De nu nog ontbrekende vergunningen zullen dan alsnog in orde worden gemaakt en de nooit gemaakte afdrachten voor het oppompen van water zullen niet alsnog in rekening worden gebracht. De Gemeente wil het beheer van het drinkwaterleidingsysteem aan een watermaatschappij overdragen die ook voor het onderhoud en de controle van het water zal zorgen. Ook blijkt dat de waterprijs per m3 meter water lager zal uitvallen dan men nu betaald. Deze boodschap komt later ook ter sprake als we met de voorzitter van de watercommissie in Bilghez spreken, ds. István Ruzsa.

Na een bezoekje aan de kleuterschool maken we een wandeling naar de containers waarin zich het waterfilter bevindt. Nico geeft een korte uitleg van de werking van het systeem. Hij vertelt ook dat het onderhoud dat nu in handen is van een persoon in Bilghez hem zorgen baart. Telkens als hij privé in Bilghez is openbaren zich kleine gebreken (slijtage verschijnselen). Er zijn dan ook sterke twijfels of het onderhoud naar behoren gebeurt.

Na de lunch praten we met ds. István Ruzsa. Het is eigenlijk wat treurig gesteld met de financiële situatie van de Reformatorische gemeente. De kerkelijke bijdragen worden minder, de opbrengst van de kerkelijke landerijen gaan achteruit. Ook de verkoop van kleding levert weinig op. Daarnaast liep men bij de opknapbeurt van de kerk tegen een onvoorziene uitgave van zo’n 7000 euro aan. Een deel van het fundament bleek te zijn aangetast. Nadat hij onze toelichting over de overdracht van het drinkwaterleidingsysteem aan de Gemeente Nușfalău heeft gehoord geeft hij te kennen hieraan mee te werken. In oktober 2009 als ook Nico Broekhuizen in Bilghez is zal hij een vergadering met de Burgemeester van Nușfalău en de watercommissie van Bilghez beleggen.
Na een pittige wandeling door Bilghez en een avondmaaltijd gaan we in het donker huiswaarts naar Tileagd. 

Op donderdag 24 september is de culturele dag gepland. We rijden met István en Edit naar een tuinderij in de nabijheid van Marghita, dat is ongeveer 75 kilometer van Tileagd. Deze tuinderij is aangelegd middels gelden van “Van de Heerik” uit Broek op Langedijk. Naast het verbouwen aardappelen en uien zijn er ook een twaalftal kassen, waarin paprika’s en tomaten worden geteeld. De tuinderij bestaat ongeveer 2 jaar. Als de tuinderij winst gaat maken zullen de gelden ten goede komen aan de Roma’s in de nabijgelegen dorpen en andere projecten in Roemenië.

Als we ‘s middags in Tileagd zijn teruggekeerd is een groep kerkenraadsleden bezig een heerlijke bogratsch (goulash gemaakt in een pan boven een houtvuur) te maken. Dit alles onder genot van het drinken van palinka. Als de maaltijdsoep na 3 uur klaar is gaan we met z’n allen aan lange tafels op het terras van het SassenheimHuis. Behalve dat er uitgebreid soep wordt gegeten, veel met elkaar wordt gepraat, wordt er ook de nodige wijn en natuurlijk ook water geschonken. We nemen in de loop van de avond hartelijk afscheid.

De volgende dag (vrijdag) rijden eerst naar Újfehertó in Hongarije om de burgemeester van Gát (Oekraïne) te ontmoeten om voortgang van de renovatie van de kleuterschool in Gát te bespreken. We ontmoeten elkaar op het afgesproken plaats en tijdstip waarna een wederzijds verhelderend gesprek plaatsvindt. Wij en hij zijn van mening dat na het afronden van de eerste fase in juli 2009 ook de tweede fase van het project tot een goed einde zal komen. 

Na het gesprek rijden we naar de Hongaarse grens en overnachten in pension Helena in Levél. Op zaterdag rijden we via Oostenrijk naar Duitsland, waar we ‘s nachts nog een keer overnachten. De volgende dag, zondag 27 september, rijden we via Ammerstol (de woonplaats van ons tolk Enikö) naar Sassenheim, waar we omstreeks twee uur aankomen.

Nawoord
Bij elkaar was het een goede reis. Wel is duidelijk geworden dat de noodzaak om in Roemenië (met name Tileagd en Bilghez) projecten op te starten steeds minder wordt. Vooral de invloed van de EU om te voorzien in basisvoorzieningen worden zo langzamerhand zichtbaar. Helaas gaan een aantal zaken, bijvoorbeeld de aanleg van de drinkwatervoorziening niet goed.

 

Opgesteld door Henk Maat